В статье исследуется патримониальный характер советской бюрократии. Отмечается, что приход к власти большевиков сопровождался широкомасштабной социальной инженерией, нацеленной на радикальное переустройство общественной жизни на основе заданного проекта. Его практическая реализация сопровождалась установлением диктатуры одной партии, ликвидацией рыночной экономики, возрождением единства власти и собственности. Упразднив дореволюционную бюрократию,большевики рассчитывали привлечь к управлению государством рабочих и крестьян. Однако осознав невозможность задуманного, они начали создавать новую бюрократию. Данные процессы происходили на фоне пренебрежения к законам и утверждения синкретизма государственной власти. В стране сформировался директивно-приказной стиль управления и военизированный характер государственной службы. Выше всего ценилось не знание формальных правил, а политическая преданность и верность вождю. Ядром советской бюрократии стала партийная номенклатура, денежное содержание которой неизменно дополнялось различными привилегиями и натуральными выплатами. В результате советское чиновничество стало напоминать патримониальную бюрократию традиционного общества. В послесталинский период развитие советской бюрократии характеризовалось кадровым застоем и формированием «теневой» экономики в сфере государственного управления. В заключение статьи делается вывод, что патримониальные свойства советской бюрократии стали одной из причин, которая не позволила осуществить постиндустриальную модернизацию экономики.

In article the patrimonial nature of the Soviet bureaucracy is investigated.It is noted that coming to power of Bolsheviks was followed by the largescale social engineering aimed at radical reorganization of public life on the basis of the set project. Its implementation was followed by establishment of dictatorship of one party, elimination of market economy, revival of unity of the power and property. Having abolished pre-revolutionary bureaucracy, Bolsheviks expected to involve in government of workers and peasants. However having realized impossibility of it, they began to create new bureaucracy. These processes happened against the background of neglect to laws and the statements of syncretism of the government. In the country the directive and mandative management style and the militarized character of public service was built up. Above everything not knowledge of formal rules, but political devotion and fidelity to the leader was appreciated. The party nomenclature which monetary pay was steadily complemented with various privileges and natural payments became a kernel of the Soviet bureaucracy. As a result the Soviet officials began to remind patrimonial bureaucracy of traditional society. During the poststalin period development of the Soviet bureaucracy was characterized by personnel stagnation and formation of "shadow" economy in the sphere of public administration. In conclusion of article the conclusion is drawn that patrimonial properties of the Soviet bureaucracy were one of the reasons which did not allow to carry out post-industrial modernization of economy.

W artykule zawarto rozważania nad patrymonialnym charakterem radzieckiej biurokracji. Zauważono, że dojściu do władzy bolszewików towarzyszył projekt społeczny, celem którego była radykalna reorganizacja życia publicznego. W praktyce oznaczało to ustanowienie dyktatury jednej partii, eliminacja gospodarki rynkowej, odnowienie idei jedności władzy i własności. Po zniesieniu przedrewolucyjnej biurokracji bolszewicy mieli nadzieję zachęcić robotników i chłopów do uczestnictwa w sprawowaniu władzy. Zdając sobie jednak sprawę z trudności w tym zakresie, zaczęli tworzyć nową biurokrację. Procesy te odbywały się na tle lekceważenia prawa i akceptacji synkretyzmu państwowego. W kraju ukształtował się dyrektywno-mandatowy styl zarządzania i zmilitaryzowany charakter usług publicznych. Przede wszystkim nie ceniono profesjonalizmu, ale polityczną lojalność i wierność wodzowi. Rdzeniem radzieckiej biurokracji była nomenklatura partyjna, której treść monetarną niezmiennie uzupełniały różnego rodzaju przywileje. W rezultacie radziecka machina urzędnicza zaczęła przypominać patrymonialną biurokrację tradycyjnego społeczeństwa. W okresie postalinowskim rozwój radzieckiej biurokracji charakteryzował się stagnacją kadr i pojawieniem się tzw. „szarej strefy” w dziedzinie administracji publicznej. Podsumowując, patrymonialny charakter radzieckiej biurokracji był jednym z powodów, które uniemożliwiły postindustrialną modernizację gospodarki.